İstifa kelimesi, Türk Dil Kurumu’nca “Kendi isteğiyle işten veya bir hizmetten ayrılma.” şeklinde tanımlanmış. Belki bu yazıyı okuyanlar arasında da daha önce istifa etme deneyimine sahip olanlar vardır. Açıkçası Ceviiz ekibinde bir iki kişi var.
Ancak siz ya da biz değil, konumuz onlar; devlet adamları. Türk bürokrasisinde istifa geleneği, siyasi açıdan daha iyi konuma gelmek uğruna katlanılmak zorunda kalınan bir eylem olarak göze çarpıyor.
Yetkililerin, sorumluluk alanlarında meydana gelen üzücü olaylar sonrası oluşan istifa beklentisine verdikleri yanıtları, yabancı meslektaşlarının benzer olaylardaki tutumlarını ve değişik örneklere göz atalım.
Başlıklar
Toggle“Ben Kullanmıyorum ki”
Yakın zamanda meydana gelen tren kazası herkesi derinden etkiledi. Kazadan bu yana, muhalefet partileri ve odalardan; Bakan ve TCDD Genel Müdürü başta olmak üzere yetkililere istifa çağrısı yapıldı.
Benzer bir çağrı 2004 yılında Pamukova’da yaşanan kazadan sonra da yapıldı. 41 kişinin hayatını kaybetmesine neden olan kaza sonrası Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, “Ben çok rahatım. O direksiyonu ben kullanmıyorum ki kardeşim…Zor anlarda bırakıp kaçacak bir adam değilim. Yaptığım her uygulamanın arkasındayım.” sözleriyle istifa çağrılarına yanıt verdi.
TCDD Genel Müdür Yardımcısı Ali Kemal Ergüleç, kazayla ilgili olarak “Takdir-i İlahi… Her şey Allah’tan.” açıklamasıyla sorumluluğu ulaşılmaz mevkilere pasladı.
İstifası istenen TCDD Genel Müdürü Süleyman Karaman ise görevini bıraktı. Ancak 2015 yılında ve milletvekili adayı olmak için. O yıl seçimlerde aday gösterilmeyen Karaman, 2018’de Ak Parti Erzincan Milletvekili olarak Meclis’e girmeyi başardı.
Bu kazadan sonra 6 tren kazası daha meydana geldi ve 44 kişi hayatını kaybetti. Ancak hiçbirinde, yetkililerden istifa eden olmadı.
Pamukova’daki kazadan bir kaç hafta sonra Gebze’de yaşanan ve 8 kişinin ölümüne sebep olan kaza sonrası, istifa edecek misiniz sorusuna Binali Yıldırım, “Düşünmüyorum, uygun bulmuyorum. Karayollarında yılda 5 bin kişi ölüyor…” cevabını verdi.
2008 yılında Macaristan’da meydana gelen kazada uluslararası sefer yapan bir tren iç hat seferi yapan bir başka trene çarptı. Çarpışma sonucu 4 kişi hayatını kaybetti. Kaza sonrası Macaristan Ulaştırma Bakanı Pál Szabó ve Demiryolları İşletmesi Genel Müdürü István Heinczeinger görevlerinden istifa ettiler.
Mısır’da 2012 yılında bir tren öğrenci servisine çarptı. 40’ı çocuk 65 kişi hayatını kaybetti. Önce Demiryolları Başkanı Mustafa Kinavi’nin istifasını alan Ulaştırma Bakanı Muhammed Reşad el-Metini, daha sonra görevinden istifa etti.
Dere Yatağına Yapılan Binalar
2009 yılında İstanbul’da bulunan Ayamama Deresi, yağan yağmurun etkisiyle taşmış ve civarındaki her yer sular altında kalmıştı. Yaşanan felaket nedeniyle 31 kişi hayata gözlerini yumdu. Ayamama Deresi’nin ıslah edilmiş bir akarsu olması ancak bunun yeterli olmaması ve dere yatağı sayılabilecek bölgeye imar izninin verilmiş olması felaketin yaşandığı günkü ve daha önceki yönetimleri sorumlu kılan bir durumdu. Nitekim 1995 yılı Temmuz ayında yine aynı derede sel felaketi yaşanmış ve dere ıslah edilmişti. 2009’daki hadise sonrası da, daha geniş bir yatak yapılarak yeniden ıslah edildi.
Başka bir dere yatağı hadisesi de Samsun’da yaşandı. 2012 yılında meydana gelen sel felaketi sonrası TOKİ Konutlarında yaşayan 5 kişi, evlerini su basması sonucu hayatlarını kaybettiler. Felaket sonrası toplam 13 kişi yaşamını yitirdi.
Olay yerine gelen Çevre ve Şehircilik Bakanı Erdoğan Bayraktar, “İmar yönünden, inşaat yönünden bir yanlışlık yoktur. Bir suçlu varsa, başta ben olmak üzere herkes cezasını çekmelidir.” sözleriyle istifa sorusuna yanıt verdi. Evler, dere yatağının yönü değiştirilerek ortaya çıkarılan arazi üzerine yapılmıştı. Yağan yağmur sonrası dere eski yatağına doğru yönelmiş, istinat duvarları ve köprüler buna dayanamayarak çökmüştü. Daha sonra bodrum katlara dolan su, içeridekileri hazırlıksız yakalamıştı.
Yardımcı Doçent Doktor Kubilay Kaptan, Samsun’daki felaketle ilgili olarak, “Eğer sizin 2011’de yapılmış köprünüz ve istinat duvarlarınız çöküyorsa; burada bir şeyi hatalı yaptınız demektir. Gayet net bu.” şeklinde basına açıklama yaptı.
Olay sonrası hiçbir istifa gelmedi, yapılan soruşturmalar sonucunda da kimse ceza almadı.
Fıtrat Meselesi
Samsun
Soma’da 2014 yılında meydana gelen ve 301 işçinin yaşamını yitirdiği maden kazası sonrası Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın diğer ülkelerde 1800’ler ve 1900’lerin başında meydana gelen kazaları örnek gösterip daha sonra “Bunun yapısında, fıtratında bunlar var.” açıklaması tepki çekmişti.
Olay sonrası Enerji Bakanı Taner Yıldız ve Çalışma Bakanı Faruk Çelik’in istifa etmesi yönünde tepkiler meydana geldi ancak iki isim de görevine devam etti. Bakan Yıldız daha sonraki aylarda mecliste, Soma sonrası istifa dilekçesini Bakanlar Kurulu’na sunduğunu ama kabul edilmediğini ifade etti ve ekledi, “Kolay olanın istifa etmek olduğunu beni tanıyanlar bilirler.”
Maden kazası sonrası işçiler, “Sendika istifa, katiller dışarı” sloganlarıyla Türkiye Maden İşçileri Sendikasının (Maden-İş) Şubesi’ne yürüdüler ve sendika başkanı Tamer Küçükgencay görevinden istifa etti.
İnsanın Olduğu Yerde Hata Eksik Olmuyor
Bu sözler Başbakan Binali Yıldırım’a ait. 2016 yılında Adana Aladağ’da meydana gelen yurt yangını sonrası 11’i öğrenci 12 kişi hayatını kaybetti. Olay denetim ve gözetim ihmalinden meydana gelse de kimse sorumluluğu üzerine almadı.
Açılan dava sonrası sanık avukatları TEDAŞ’ı suçladılar. Sanık yurt müdürü ise “Siz ailelere sorun bende nasıl bir ihmal ve kusur görmüşler. İhmal varsa bunu neden emniyete bildirmemişler.” dedi.
Sorumlu olduğu şüphesiyle yargılanan herkes mahkeme sonunda geçtiğimiz aylarda tahliye oldu.
2017 yılı Mart ayında Orta Amerika ülkesi Guetamala’da yurtta çıkan yangında 40 çocuk hayatını kaybetti. 500 kişi kapasiteli yurtta 800 kişi olması ve ölen çocukların kapıyı açamaması yoğun eleştirilere sebep oldu. Halkın protestoları sonucu Sosyal Koruma Kurumundan sorumlu Bakan Carlos Rodas, görevinden istifa etti.
Dünya’dan Çarpıcı Diğer Örnekler
Makedonya’da 20 kişinin hayatını kaybettiği gemi kazası sonrası Ulaştırma ve İletişim Bakanı Mile Yanakievski istifa etti. 40 kişilik gemiye 53 kişi bindirerek faciaya davetiye çıkaran şirket ise bir Türk şirketi. -2009
İki Hollanda askeri, BM adına Mali’de görev yaptıkları sırada 60 mm’lik bir havan topunun patlaması sonucu yaşamını yitirdi. Raporda eksikliklerden ötürü sorumlunun siyasi otorite çıkması sonrası eleştirilerin hedefi haline gelen Savunma Bakanı Jeanine Hennis istifa etti. Ayrıca Genelkurmay Başkanı Tom Middendorp da, ihmalkarlık suçlamalarını içine sindiremediğini söyleyerek istifasını sundu. – 2017
Ülkemizde son 25 yılda 2 tugaydan fazla askerin şüpheli şekilde hayata gözlerini yumduğu iddia ediliyor.
Güney Kore’de meydana gelen feribot kazası sonrası hükümetin kazaya müdahalesinin yavaş olmasına ve kamuoyuyla paylaşılan bilgilerin sık sık değiştirilmesi gibi konulara yönelik eleştirilerden dolayı Başbakan Chun Hong-won görevinden istifa etti. Kaza sonrası durum kontrol altına alınıncaya kadar görevini sürdüreceğini açıklayan Chung’un istifa kararını muhalefet “sorumsuzca ve korkakça” olarak nitelendirdi. -2014
Ağustos ayında Yunanistan’ın başkenti Atina yakınlarında çıkan ve en az 88 kişinin ölümüne yol açan yangın faciası ile ilgili Sivil Savunma Bakanı Nikos Toskas görevinden istifa etti. Bakan Toskas, “Bu denli çok insanın hayatını kaybetmiş olması benim devam etmeye olan isteğimin önüne geçti.” ifadelerini kullandı. -2018
Son olarak Toblerone vakası olarak böylesi istifa haberlerinin olmazsa olmazı olaya değinelim. 1995 yılında, Mona Sahlin’in İsveç devletinin kendisine tahsis edilen kredi kartından özel bir takım harcamalar yaptığı iddiası gündeme geldi. İddiaya göre Toblerone gibi ufak tefek şeyler dışında diğer pek çok ihtiyacını da bu karttan sağlayan Sahlin, istifa etmek durumunda kalmıştı. Yapılan soruşturma sonunda, İsveç’in her dönem tartışılan siyasetçisi Sahlin’in, özel harcama olarak tespit edilen tutarlar kendisinden tahsil edildi.
Türkiye’deki İstifalar
Türkiye’de de elbette milletvekili ya da belediye başkanı olmak için istifa edenlerin dışında, yapılan hataların sorumluluğunu hissederek görevini bırakan kişiler var.
Türkiye 2015 yılında 79 ilde birden yaşanan elektrik kesintisi nedeniyle zor anlar yaşadı. 5 ile 9 saat arasında yaşanan kesintinin sebebini açıklayan Enerji ve Tabii Bakanlığı, “Gece elektrik talebi düşüktü. Çok düşük talep vardı gündüz olduğunda talep arttı ve Türkiye genelinde arıza oluştu.” ifadelerini kullandı. Olay sonrası Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) Genel Müdürü Kemal Yıldır, görevinden istifa etti.
Yıldır, aynı yıl Haziran ayında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı müşavirliğine atandı.
2017 yılında üniversite yerleştirme sonuçlarında yapılan yanlışlık sonrası tartışmaların odağı haline gelen ÖSYM’de, başkan Ömer Demir istifa etti. Demir istifasını açıklarken, “Yöneticilerin birlikte çalıştığı mesai arkadaşlarının başarıları ile övündükleri gibi hatalarının sorumluluğunu da üstlenmeleri gerektiği, kurum yöneticilerinin en önemli görevlerinden birinin sorumlu oldukları kurumlarının itibarını korumak olduğu, bu koruma görevinin bazı durumlarda kurumdan ayrılarak da yerine getirileceği düşüncesindeyim.” ifadelerini kullandı.
2018 yılı içerisinde gerçekleşen üzücü hadisede, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde öğretim görevlisi Volkan Bayar, meslektaşlarına ateş açtı, 4 kişi hayatını kaybetti. Olay sonrası Rektör Hasan Gönen, soruşturmanın selameti ve üniversitesi başta olmak üzere devlet kurumlarının yıpratılmaması adına görevimden istifa ettiğini açıkladı.
Partisi tarafından istifa ettirilen belediye başkanları araştırmamız dışında tutuldu.